Als we het over de kracht van de Nederlandse sport hebben, dan is het beslist een luxe dat we met Pieter van den Hoogenband en Esther Vergeer twee chefs de mission hebben die precies weten wat er nodig is om op het allerhoogste niveau te excelleren. En die er dus ook in zullen slagen met een krachtig TeamNL te verschijnen op de komende Olympische Spelen. De vraag is alleen: wanneer komen die precies? En hoe kun je je als topsporter optimaal voorbereiden voor een prestatie op een ongewis moment?

Het is niet voor niets dat de Topsport Community ‘Kracht’ heeft gekozen als het thema voor dit nieuwe sportjaar. Het afgelopen coronajaar, waarin zoveel wedstrijden, competities, kampioenschappen en gehoopte hoogtepunten niet konden doorgaan, heeft veel gevraagd van alle topsporters: hoe blijf je in vorm? Wat is het doel waarnaar je streeft? Heeft het überhaupt zin om hard te blijven trainen? Iedereen ging anders om met deze fysieke en mentale uitdaging. Esther Vergeer gaf tijdens de Kleedkamersessie in het Olympisch Stadion, de eerste sessie van 2021, het mooie voorbeeld van paralympisch atlete Fleur Jong. Toen duidelijk werd dat Tokio 2020 een jaar werd uitgesteld, moest zij bedenken wat ze met haar trainingen ging doen. Haar coach zei: stel jezelf een doel dat je in je eentje kunt bereiken en dan schrijf ik daar een trainingsprogramma voor. Ze besloot dat ze al haar pr’s wilde verbeteren en dat is ook gelukt: bij een oefenwedstrijdje afgelopen oktober verbeterde ze zelfs een wereldrecord. Haar kracht bleek haar motivatie en discipline om zelf door te gaan: zo slaagde ze erin zelfs sterker uit het coronajaar te komen.

De kracht van één besluit

Die kracht hebben vele sporters afgelopen jaar moeten opbrengen. Voor teamsporters was dat misschien nog wel lastiger: hoe train je in je eentje wat je alleen als team kunt uitvoeren? En wat doe je als de Spelen van 2020 jouw laatste kunstje hadden moeten zijn? Atleet Ronald Hertog, die al twee keer heeft meegedaan aan de Paralympics, stond voor dat dilemma. Trainen kon niet en het doorgaan van de Spelen was onzeker, terwijl er inmiddels allerlei mooie maatschappelijk kansen voor hem lagen. Hij besloot zijn topsportloopbaan te beëindigen voordat hij heeft kunnen schitteren in Tokio. Esther: “Een moeilijk, maar ook een krachtig besluit. Dat geeft maar weer aan dat één veranderingsproces tot veel verschillende uitkomsten kan leiden. Kies jij de weg of kiest de weg jou? Veranderingen stellen je altijd voor een keuze. Wees je daarvan bewust en durf gewoon ergens voor te gaan als het goed voelt. Neem die beslissing en doe wat voor jou het beste is. Ook dat is kracht.”

De kracht van volhouden

Het is het adagium waar tijdens de bijeenkomsten van de Topsport Community al vaker op is gehamerd: topsport is keuzes maken en de consequenties accepteren. Dat die regel ook buiten de topsport geldt, vertelde chef-kok Joris Bijdendijk. Tijdens zijn studie aan de hotelschool had hij bedacht dat hij kok wilde worden. Hij kon bij wijze van spreken nog geen ei bakken, dus hij besloot in de leer te gaan bij sterrenchef Ron Blaauw in Ouderkerk aan de Amstel. Na lang zeuren mocht hij daar in de keuken komen werken, maar zonder vergoeding en met de eerste weken maar één opdracht: sjalotjes snipperen. Joris: “Dat was het enige wat ik mocht doen. En niet dat die allemaal voor de gasten waren, nee hoor. Ik sneed ook voor het eten van het personeel, wat dan ook. Maar ik bleef vrolijk, want ik kende dit spel: kijken of die gozer dit volhoudt. Dus ik kwam gewoon drie avonden per week en bleef zonder klagen de sjalotjes snipperen. Na een paar maanden was duidelijk dat ze mij niet klein kregen en toen hebben ze me opgenomen in het team. Ik ben aan de hand genomen en ze hebben me het vak geleerd.”

Nog steeds profiteert hij van die periode. “Kracht in de keuken is leiderschap, ondernemerschap, kritisch op elkaar zijn, kritiek kunnen accepteren en duidelijk maken waarom je het allemaal samen aan het doen bent. Die stip op de horizon is belangrijk. Tegelijk is kracht ook flexibel zijn, zeker in deze tijd. Je aanpassingsvermogen is je redding, er zijn altijd nieuwe wegen te bewandelen.”

De kracht van de flow

Kracht en aanpassingsvermogen, kracht en kwetsbaarheid – het zit allemaal dicht tegen elkaar aan. ‘Sta je in je kracht’, zoals dat heet, of laat je jezelf afleiden en vergeet je wat je moet doen? Sportpsycholoog Rico Schuijers werkt met mensen, die, zoals hij dat zelf zegt, “op een bepaald moment iets goed moeten doen. Dat kan een beslissende service zijn, een precieze handeling na drie uur opereren of een reanimatie na een auto-ongeluk. Dat zijn momenten waar veel van afhangt en waarop allerlei omstandigheden – twijfels, de mogelijke consequenties van wat je aan het doen bent, afleiding door mensen om je heen – je kunnen afhouden van datgene doen wat je moet doen: geconcentreerd die ene handeling uitvoeren. Het blijft daarom heel krachtig om iemand aan het werk te zien die dat beheerst. Die onder spanning de ontspanning, de flow, kan bewaren.”

Voor tennissers is dat belangrijk, zoals Esther Vergeer maar al te goed weet: laat je je afleiden door de aanstaande overwinning, dan kan die je zomaar door de vingers glippen. Het devies is altijd: punt voor punt, één bal tegelijk. Rico heeft het over cirkels als hij de mogelijke vormen van afleiding afloopt. In cirkel 1 zit je in de flow: je verricht geconcentreerd je taak, punt. Cirkel 2 biedt wat directe afleiding, buiten jouw schuld: een toeschouwer brult iets, een veter breekt. Cirkel 3 speelt zich al meer in je hoofd af: voelt het wel lekker wat je aan het doen bent? Rico: “Dan vergelijk je wat je voelt met hoe het volgens jou zou moeten zijn: de eerste twijfel is gezaaid.” In cirkel 4 kijk je iets te vroeg vooruit naar de winst, in cirkel 5 ben je zelfs al bezig met wat de uitkomst van deze partij voor betekenis zal hebben: wat vinden je ouders, hoe zullen de kranten schrijven, hoe moet dat straks als…? Het is duidelijk: niets in je hoofd is dan nog bezig met het slaan van die bal. In cirkel 6 ten slotte, stel je jezelf de vraag wat je daar eigenlijk aan het doen bent – en voor wie. Rico: “Al deze gradaties van afleiding zitten in jouw hoofd, in jouw gedachten. Jezelf niet laten afleiden, dat valt te trainen; dat heet mentale kracht. Wie ooit de documentaire Free Solo heeft gezien, over een bergbeklimmer die een steile bergwand bedwingt zonder hulpmiddelen, weet wat dat is. Een aanrader.”

De kracht van het team

Elke sport is een teamsport. Of je nu in een elftal zit of alleen de marathon moet lopen, zonder hulp en begeleiding van de mensen om je heen zul je het niet redden. Skateboardtalent Roos Zwetsloot (20) weet dat maar al te goed. De voormalig tophockeyster van Kampong koos na lang twijfelen haar stick aan de wilgen te hangen en te gaan voor die andere passie: het skateboard. En niet met een kleine ambitie, maar met de focus direct op Spelen in Japan. Ze had de beslissing nog niet genomen of twee maanden later, bij een ‘trick’ die ze ‘met de ogen dicht kan doen’ – ging er iets mis en ze landde verkeerd. Diagnose? Meniscus stuk, kruisbanden stuk: knie stuk. Het uitstel van de Spelen kwam voor haar als een geluk bij een ongeluk, maar nog steeds moest ze dat lange revalidatietraject in. Roos: “Dat klinkt inderdaad zwaar, maar ik heb er weinig mentale begeleiding bij nodig gehad. Ik zat in Zeist op een geweldige plek, met een topfysio en een goed team van medepatiënten, die er allemaal voor gingen. Het ging eigenlijk vanzelf, ik had het er echt naar mijn zin.” Het moeilijkste van die periode? “Een jaar na mijn blessure waren we in de VS bij een wedstrijd, maar ik mocht nog niet alles doen, ik moest me inhouden en geen risico nemen. De grote rail moest ik bijvoorbeeld laten lopen. Dát was pas lastig.”

- Door Vincent Weggemans