Flow-focus: gefocust én ontspannen

29 juni: Top met Top in Amsterdam

Een topprestatie onder druk, dat is het streven van elke topsporter. In het bedrijfsleven is dat niet veel anders: juist als het erom draait, willen we de beste prestatie leveren. Voor wie in de juiste flow zit, is dat een koud kunstje. Maar hoe bereik je die staat? Tijdens een interessante Top met Top legde Margriet Sitskoorn, hoogleraar klinische neuropsychologie, het uit.

 Wat is flow? Van de verzamelde toppers, bijeengekomen in het zaaltje van Wicked Grounds in Amsterdam-Zuid, wist olympisch schaatskampioen Yvonne van Gennip het snelst een antwoord te formuleren: “Dan gaat alles vanzelf, alsof het je gegeven wordt.”

Inderdaad: als je in een flow zit, dan bevinden je hersenen zich in de optimale staat om informatie op te nemen en daarnaar te handelen. Je ervaart een sterke concentratie en doelgerichtheid, een zeker verlies van zelfbewustzijn en vaak ook het besef van tijd. Je hebt het allemaal onder controle en het kost je weinig moeite. Ziedaar: flow.

Maar weten wat het is, brengt die staat niet dichterbij. Daarvoor is training nodig, oefening. En hersenen blijken net zo trainbaar als spieren, zo demonstreerde Margriet. De crux zit ‘m in aandacht: je kunt je hersenen vormen door bewust je aandacht te richten. “Aandacht bepaalt wat je onthoudt, wat je denkt dat waar is. Kijk naar een goochelaar: die leidt jouw aandacht af, zodat hij buiten je blikveld zijn truc kan uithalen. Wees meester over je eigen aandacht, want daarmee vorm je je hersenen.”

Van gebruiker tot architect

Wie we zijn en worden, hangt af van onze genen, omgeving en gedrag. Onze erfenis aan genen kunnen we niet beïnvloeden, onze omgeving wel. Wie opgroeit in een prikkelarme omgeving zal zich anders ontwikkelen dan iemand die voortdurend wordt gestimuleerd. Het belang van coaches, materiaal en de groepssamenstelling laat zich dan ook raden: wie zorgt dat zijn omgeving is ingericht op het mogelijk maken van een topprestatie, zal dat doel eerder bereiken.

Hetzelfde geldt voor gedrag. Hoe train je, wat spreek je af met vrienden, drink je wel of geen alcohol, hoe zorg je ervoor dat je lekker in je vel zit? Al deze factoren bepalen samen hoe je jouw hersenen traint, of je ze klaarstoomt voor een topprestatie. Margriet: “Je wordt dan, zoals wij dat zeggen, van consument tot producent van je hersenen. Of, anders gezegd, van gebruiker tot architect: jij bepaalt wat je hersenen doen. Dankzij die neuroplasticiteit kun je jezelf zo trainen dat je flow kunt oproepen.” 

Flow-focus 

Een interessante training bleek de oefening met een kleine helikopter, die kan worden bestuurd met een headset die hersengolven meet. Pas als de hersenen zich in de juiste staat van concentratie en ontspanning bevinden, stijgt de helikopter op. Het is niet eenvoudig: de concentratie vasthouden terwijl er van alles om je heen gebeurt. Opletten en gefocust zijn, scherp zijn en ontspannen; het is inderdaad iets wat niet vanzelf komt. Het zijn dergelijke vormen van neurofeedback die steeds meer worden ingezet om jongvolwassenen flow te leren, bijvoorbeeld in een spelvorm met de computer – een vertrouwde omgeving voor jongeren. Neurofeedback stelt je ook in staat om te ontdekken welke muziek goed is voor de concentratie en welke juist niet – wat natuurlijk voor iedereen verschillend ligt. Margriet: “Er zijn allerlei sporten en beroepen waarvoor speciale trainingen worden ontwikkeld, met gebruik van dit principe. Hiermee kun je mensen ook trainen om veel info tegelijk te verwerken. En voor al die voetballers die nu meedoen aan het WK: ja, training in flow-focus, zoals wij het noemen, helpt ook bij het nemen van een penalty. Want juist daarbij gaat het om rustig en geconcentreerd presteren onder grote druk.”


Uitreiking van de ‘Bibian Mentel Award’

Tijdens de bijeenkomst bij Wicked Grounds reikte Pieter van den Hoogenband de allereerste Topsport Community Award uit aan meervoudig paralympisch kampioen Bibian Mentel. Pieter: “Het is mij een eer deze prijs aan Bibian te overhandigen, die wij waarderen en bewonderen. Eigenlijk belichaamt Bibian de filosofie van de Topsport Community, onder meer met de levenslessen die zij ons heeft geleerd waar het gaat om inzet, doorzettingsvermogen, focus en haar niet aflatende optimisme. We waren nog op zoek naar een goede naam voor deze award en we hebben besloten hem voortaan, als eerbetoon aan deze grote sportvrouw, de Bibian Mentel Award te noemen.”

Bibian Mentel toonde zich verguld met de award. “Dat die voortaan mijn naam zal dragen, dat had ik echt niet verwacht. Ik voel me zeer vereerd.”


Deel dit artikel in je netwerk: