Met goud in de hand lijkt de voorbereiding achteraf altijd een aaneenschakeling van succesvolle keuzes. Maar zo eenvoudig is het niet, vertelde voormalig schaatscoach Gerard Kemkers tijdens de afsluiting van het themajaar Lef, vrijdag 9 februari tijdens het theaterprogamma van Topsport Community in het DeLaMar Theater in Amsterdam. “Succes is een keuze, maar er komt een hoop geluk bij kijken.”
Een sportcarrière kan je zomaar in de schoot worden geworpen. Zelf bleek Gerard goed in schaatsen: zijn tijden vielen op, hij kwam als jongeling in de kernploeg en werd zo in de gelegenheid gesteld topsport te bedrijven, met als hoogtepunt een fraaie bronzen plak op de olympische vijf kilometer van Calgary in 1988. Maar de moeilijkste keuze kwam na zijn sportcarrière, die hij door een blessure voortijdig moest beëindigen: wat nu? Gerard: “Ik verliet Drenthe en ging naar Amsterdam, waar ik een sportopleiding ging doen. En toen kwam er een telefoontje uit Amerika: of ik daar schaatscoach wilde worden. Het feit dat ik dat avontuur heb durven aangaan, is misschien wel mijn belangrijkste keuze geweest. Ik heb daar enorm veel geleerd. Dat ik later kwam te werken met supertalenten als Sven Kramer en Ireen Wüst, dat had ik zelf niet in de hand. Dat geluk moet je hebben. Vervolgens moet je als coach wel weten hoe je elke schaatser op de juiste manier kunt prikkelen.”
Succes is niet de maatstaf, inzet en toewijding wel
Terwijl in het Zuid-Koreaanse PyeongChang de openingsceremonie van de Olympische Winterspelen in volle gang was, vertelde hockeycoach Paul van Ass dat hij het eigenlijk niet eens is met de stelling dat succes een keuze is. Paul: “Ik heb met de hockeyploeg zilver gewonnen bij de Olympische Spelen in Londen, geen goud, Toch beschouw ik dat als een groot succes, want het was ons optimale resultaat in dat toernooi. Volgens mij moet het om focus gaan: focus is een keuze. Dan haal je het beste uit jezelf. Succes is niet de maatstaf, inzet en toewijding wel.”
In dat proces van inzet, training en toewijding is de rol van een coach zeer belangrijk. Gerard: “Geen enkele sporter kan zonder coach. De rol van de coach verandert naarmate de sporter meer ervaring heeft, maar het belang blijft. Topsport is durven en doen, maar er zit altijd 20 procent van het onbekende in. Wat kun je nog meer verzinnen om de sporter beter te maken, nog hoger te laten pieken? Dat is een fascinerende zoektocht. En af en toe ga je daarmee de mist in, dat hoort erbij. Maar het is gevaarlijker te denken dat je alles al weet.”
Paul: “Ik werk in een teamsport, waar je naast de begeleiding één-op-één altijd oog moet houden voor het collectief. Dat kan je soms tot harde keuzes dwingen. Zo heb ik mijn zoon Seve laten afvallen voor de Spelen in Londen. Dat was niet makkelijk. Het hielp dat ik het goed kon uitleggen: mijn beweegredenen waren helder. Dan hoeft hij het er niet mee eens te zijn, maar als coach moet je duidelijk zijn.” Zo durft Van Ass jonge spelers prima verantwoordelijkheid te geven in het veld. “Ook dat hoort erbij in de sport. Ben je ergens goed in, neem het voortouw. Wat dat betreft zou ik tegen het bedrijfsleven willen zeggen: wees niet bang om jonge en talentvolle mensen een belangrijke rol te geven. Til niet te zwaar aan ervaring, die komt vanzelf.”
Op tijd naar bed
In 1988 zat de dertienjarige Marianne Timmer voor de buis te kijken hoe haar idool Yvonne van Gennip drie keer goud won in Calgary. Ze zou dat kunstje later zelf herhalen, al had ze daar twee verschillende Winterspelen voor nodig. Op het podium van het DeLaMar Theater zaten de twee wintertoppers naast elkaar, samen goed voor zes gouden plakken. Over de vraag of succes een keuze is, was Marianne helder: “Ik heb veel mazzel gehad, hoor. Ik kwam in Jong Oranje omdat de zusjes Gretha en Jenita Smit niet op zondag mochten schaatsen. Verder hangt ieders kans op succes af van veel kleine keuzes: laat je dat toetje staan? Ga je op tijd naar bed? Ik kon altijd goed pieken, maar ik weet ook: in de tunnel op weg naar die piek is het af en toe flink eenzaam. Dan moet je in staat zijn je eigen weg te volgen en dat vol te houden. Gelukkig kan ik dat: alles moet wijken voor het doel dat ik mezelf heb gesteld. Als een keuze eenmaal is gemaakt, dan ga ik er ook voor. Daar is soms lef voor nodig.”
Een belangrijke keuze maakte Yvonne van Gennip na die zo succesvolle Spelen van Calgary: ze ging er een jaar tussenuit. Terugkeren op haar oude niveau bleek moeilijker dan gedacht. Yvonne: “Topsport bedrijf je met oogkleppen op. Gaan die eenmaal af, dan is het heel moeilijk weer terug in dat leven te stappen. Dat had ik onderschat. Mijn motor was altijd mijn intrinsieke motivatie, daarom kon ik hard trainen. Maar ik had al drie keer goud gewonnen, hoe belangrijk waren andere wedstrijden nu precies? Relativeren is killing als je topsport wilt bedrijven. Het kostte me jaren om weer goed mee te kunnen doen, het is me nooit meer helemaal gelukt. In 1992 werden mijn Winterspelen een fiasco, dat wist ik van tevoren. De overtuiging was weg. Maar ik durfde niet de keuze te maken niet te gaan.”
Domme keuzes
Marianne kwam na haar dubbele goud in Nagano (1998) in een nieuw leven terecht: volop mediabelangstelling, geen moment rust. Na twee jaar vond ze het tijd om een eigen commerciële ploeg op te zetten, maar die beslissing pakte niet goed uit. Afspraken werden niet nagekomen, betalingen bleven uit en niet iedereen bleek even betrouwbaar. Marianne: “Ik kwam zelfs in allerlei rechtszaken terecht, het heeft me een paar jaar van mijn leven gekost. In de aanloop naar de Spelen van Salt Lake City, in 2002, was ik voortdurend met dat gedoe bezig. Toch werd ik nog vierde op de 1000 meter. Toen dacht ik: als ik met zo’n voorbereiding vierde kan worden, dan is alles nog mogelijk. En dat was achteraf de basis voor het goud op de 1000 meter in Turijn. Ik heb heus een paar domme keuzes gemaakt, maar ik heb er altijd van geleerd.”
Het is een mooie conclusie na een jaar vol boeiende bijeenkomsten rondom het thema Lef. Succes is een keuze – maar het kan gelukkig ook voortkomen uit domme keuzes. Een hele troost.
