Het vroor die avond 26 verschrikkelijke graden. Om over de gevoelstemperatuur met de harde wind nog maar te zwijgen. Sporthistorici en liefhebbers van iconische betitelingen genoten op 31 december 1967 van de finale tussen de Green Bay Packers en de Dallas Cowboys: direct al betiteld als The Ice Bowl. De spelers en de coaches waren liever thuisgebleven. Toch gebeurde er juist op die decemberavond in het Lambau Stadion in Greenbay iets bijzonders. Wondercoach Vince Lombardi liet voor even de controle los.

‘Ik weet het niet.’ Vince Lombardi, de succesvolle coach van regerend NFL-kampioen Greenbay Packers, keek in de ogen van zijn quarterback Bart Starr en zei een zin die hij eigenlijk niet hoorde te kennen.‘I don’t know,’ zei Lombardi. ‘I just FXXXX-ing don’t know.’

Het was de laatste minuut van de laatste wedstrijd van het seizoen: de finale met als prijs de nationale titel. Bij winst wachtte nog als toetje op het seizoen de pas ingevoerde Super Bowl. Met nog slechts ‘inches-to-go’ tot de endzone van de Dallas Cowboys lag het kampioenschap voor het oprapen. Het zou een passend einde zijn van weer een succesvol seizoen met kampioenenmaker Lombardi.

Net als het seizoen daarvoor had de coach weer niets aan het toeval overgelaten. Zijn psychologische aanpak richting de spelers was iets anders geweest, omdat Lombardi begreep dat variatie zijn ploeg scherp hield. En juist dit jaar moest het gebeuren; meer precies, moest het wéér gebeuren. Na twee nationale titels en winst in de allereerste Superbowl was ook dit jaar het doel nationaal kampioen worden. Nooit was een team erin geslaagd dit drie jaar achter elkaar te doen. Dus moest de Greenbay Packers het gaan doen: zijn Green Bay Packers.

Sinds 1959 was hij daar hoofdcoach. In al die jaren smeedde hij zelfbewust aan het sterkste team van het land. Hij eiste complete overgave en discipline van zijn spelers ten aanzien van zijn trainingsmethodes. Zijn weg was dé weg: wie dwarslag moest verdwijnen. De aanpak werkte: elk jaar meer en meer, bewezen de resultaten het gelijk van de charismatische trainer. Lombardi en zijn team hadden gezamenlijk al twee kampioenschappen achter elkaar behaald. Een derde zou een record betekenen. Alles stond daarvoor in het teken. Ondanks dat het van afstand leek alsof Lombardi zijn greep enigszins leek te verliezen.

In de pers werd geschreven dat hij in de afgelopen jaren hetzelfde proces had doorlopen als zoveel politici voor hem, met name de Amerikaanse presidenten. Begonnen als een energieke, fris ogende jongeman met z’n eigen haarkleur, oogde Lombardi inmiddels als een uitgebluste man van middelbare leeftijd met grijzend haar.

Toch was zijn inzet, zijn visie, zijn controle niet anders geweest dan de jaren daarvoor. Hij controleerde alles. Bedacht voor elke verdedigende maatregel van de tegenstander een aanvallende oplossing. En met zijn inspirerend leiderschap en motiverende toespraken had hij nog steeds grip op het team. Slechts één ding had Lombardi op deze dag niet in zijn hand. Dat was het weer.

Bekend met koude temperaturen had Lombardi speciale warmtebronnen laten aanleggen onder het veld. Maar juist op deze finaledag werkten ze niet. En de voorspellingen van de afgelopen dagen waren van dien aard, dat spelen geen enkel probleem leek.

Vandaag op de finaledag met de 26 vreselijke graden onder nul bleek dat toch wat lastiger. Toen de wedstrijd begon werd meteen duidelijke dat de invloed van het gladde veld groot was: soms leek het meer op schaatsen wat zijn spelers deden, dan op een ‘good game of Americain ‘F-xxxxxxing’ Football’. Het scoreverloop was er ook naar.

Dallas was zo vlak voor het einde van de wedstrijd nog steeds de bovenliggende partij: 17-14 in hun voordeel. Tot twee keer toe probeerde Starr de bal af te geven aan zijn medespeler Anderson om ervoor te zorgen dat die paar centimeter overbrugt konden worden naar de eindzone van Dallas. Maar Anderson had geen grip op het gladde veld en werd eenvoudig geblokt.

En zodoende resteerde er nog zestien seconden voor een derde poging. Starr riep nog een laatste time-out. De quarterback had behoefte aan ruggespraak met zijn coach om die laatste centimeters te overbruggen.

Starr was naar de zijkant gelopen en tegen Lombardi gezegd dat er niks mis was met het beproefde patroon, alleen was het veld te glad. Tot de verbazing van de quarterback zei zijn coach dat hij het niet wist.

‘I fxxx-ing don’t know!’

‘Ik denk dat ik de bal over de lijn kan lopen,’ zei Starr. ‘Ik heb meer grip op het veld.’

‘Doe het dan gewoon,’ zei Lombardi. Ondanks een dikke jas en ijsmuts op zijn hoofd waren al zijn ledematen bevroren. Hij knikte naar Starr. ‘Play it, and then get the hell out of here.’ Met een nog rechtere rug dan anders liep Starr richting zijn aanvallers. Hij pakte de bal, stelde zich op en schreeuwde het juiste patroon naar links en naar rechts. Jerry Kramer zette met zijn voet een blok voor zijn quarterback. En, alsof het de normaalste zaak ter wereld was, overbrugde Starr met de bal dicht tegen zich aan de benodigde afstand naar de endzone.

Dallas was verslagen. Het derde kampioenschap op rij was een feit. De overwinning was niet veel meer dan een van de eenvoudige Lombardiaanse wijsheden: ‘wie geen eens vijftig centimeter kan overbruggen verdient het verdomme ook helemaal niet om kampioen te zijn’. Maar tegelijkertijd koos de coach in de laatste seconden van de Ice Bowl voor het inzetten van zijn misschien wel belangrijkste troefkaart: vertrouwen. Niet Lombardi bepaalde het patroon, maar de quarterback nam het voortouw. Het getoonde vertrouwen was de ultieme bezegeling van negen lange jaren van samenwerking en teamwork. De patronen, de bezieling en alle discipline kwamen tezamen in dat ene moment van vertrouwen: de coach liet voor even los en vertrouwde erop dat zijn team het zou doen. En ze deden het.

De Ice Bowl zou de een na laatste wedstrijd van Vince Lombardi blijken te zijn bij de Greenbay Packers. Tezamen wonnen ze twee weken later ook nog de Super Bowl tegen de Oakland Raiders. Daarna was de magie over, volgens Lombardi. Ook dat inzicht bewijst de grootsheid van deze coach.